BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI KURAMLAR
Bu yazımızda Eğitim Bilimleri içerisinde bulunan Öğrenme Psikolojisi dersi içerisinde yer alan Öğrenme Psikolojisi Bilişsel Davranışçı Kuramlar bahsedeceğiz. KPSS’ de Öğrenme Psikolojisinden 12 soru çıkmaktadır. Öğrenme Psikolojisi uzun bir ders olduğu için konular parçalar halinde yüklenecektir. Bilgi Ağacım ailesi olarak sınavınız da başarılar dileriz.
Özellikleri
- Öğrenme performansa eşit değildir.
- Uyarıcı ve tepki arasında bulunan süreçler zihinseldir.
- İçsel pekiştirmeyi savunur.
- Davranışı bütünsel inceler.
BANDURA
Sosyal Öğrenme Kuramı
- Organizmanın başkasını gözlemleme yoluyla yeni davranış kazanma sürecidir.
- Model alma süreci; Aşamalıdır, Karmaşıktır, Bilişseldir.
- Taklit etme süreci; Basittir, Davranışı koya çekerek yapmaktır, Düşünme geri planda kalır.
GÖZLEM YOLUYLA ÖĞRENMENİN AŞAMALARI
1-Dikkat
- Dikkat öğrenmenin başlangıcıdır.
- Dikkatin olmadığı yerde model alma ve öğrenme olmaz.
- Modelin davranışlarına odaklandığı ve modelin davranışlarını izlediği basamak dikkat basamağıdır.
2-Hatırlama (akılda tutma)
- Gözlem yapan kişinin model aldığı davranışlarını zihnine kaydettiği aşamadır.
- Model alma, zihne kaydetme gerçekleşmeden ortaya çıkmaz.
3-Uygulama
- Modelin davranışlarının kendi davranışlarıyla bütünleştirme sürecidir.
- İlk önce zihinsel, sonra provalar yapılır.
- Modelin davranışları, gözlemci tarafından eyleme dökülür.
4-Güdülenme
Doğrudan Pekiştirme
- Gözlemcinin ödülü doğrudan aldığı pekiştirmedir.
Dolaylı Pekiştirme
- Ödülü gözlemci değil de model alır.
İçsel Pekiştirme
- Bireyin kendi isteğiyle yapması durumudur.
Davranışçının Özellikleri
- Ödüllendirilen davranışlar,
- Basit davranışlar
- Pratik davranışlar,
- Fayda sağlayan davranışlar model alınır.
Gözlemcinin Özellikleri
1-Sembolleştirme Kapasitesi
- Zihinsel kodlama yapma yeteneğidir.
2-Öngörü Kapasitesi
- Geleceği tahmin etme yeteneğidir.
3-Dolaylı Öğrenme Kapasitesi
- Başkalarını gözlemleyerek davranış kazanmaktır.
4-Özyeterlik Kapasitesi
- Kişinin bir işi yapıp yapamayacağını dair kendine olan inancı, güvenidir.
- Özyeterlik kapasitesi; Sözel, ikna, doğrudan ve dolaylı yaşantı, fikir alışverişi, geçmiş öğrenmeler, öğrenilmiş çaresizlik gibi faktörlerden etkilenir.
5-Özyargılama Kapasitesi
- Düşünce vardır. Kişinin kendi davranışlarını eleştirmesidir.
6-Öz Düzenleme Kapasitesi
- Davranışlar ve eylem vardır.
- Bireyin kendi davranışlarını düzenlemesi, kontrol etmesidir.
7-Karşılıklı Belirleyicilik Kapasitesi
- Birey, çevre ve davranış arasında karşılıklı etkileşim vardır.
Doğal Yaşantılar ve Bandura
1-Dolaylı Pekiştirme
- Model davranışı yapar ödülü alır gözlemci de o davranışı ortaya koyarak ödülü almak ister.
- Somut bir ödül kesinlikle olmalıdır.
2-Dolaylı Güdülenme
- Sadece istekli olma vardır, ödül yoktur.
- Gözlemci modelin yaptığı davranışın arkasından ödül olmasa bile davranışı yapmak için istek duyar.
3-Dolaylı Ceza
- Model davranışı yapar ardından ceza alır gözlemci de o cezaya bakarak davranışı yapmaz.
4-Dolaylı Duygu
- Modelin sahip olduğu duyguyu gözlemcinin de benimsemesi durumudur.
Edward Chace Tolman
Tolman ve Öğrenme
- Öğrenme, çevreyi keşfetme, tanıma sürecidir.
Tolman ve Davranış
- Davranışlar; amaçlı ve bilişseldir.
Tolman ve Gizil Öğrenme
- Gizil öğrenme farkına varmadan bilinçsizce yapılır.
- Birey ihtiyaç durumuna kadar bu öğrenmenin gerçekleştiğinin farkında değildir.
Bilişsel Harita
- Zihinsel haritanın genişleyip büyümesi çevreyi keşfetmesi ile olur.
Yer Öğrenme Yeteneği
- Bireyin çevresinin ve mekan bilgisini zihnine kaydetmesidir.
Bilişsel Senaryo
- Farkına varmadan yapılan zihinsel kurgulara denir.
Tolman ve Temel Kavramlar
1-Örtük / Gizil Sönme
- Farkına varmadan öğrenilen bilgilerin kullanılmadığı için yine farkında olmadan zihinden silinmesidir.
2-Kateksis/Cat Hexo
- Belirli dürtülerin belirli uyarıcı larla ilişkilendirilmesi ne kateksis denir.
- Olumlu ya da olumsuz olabilir.
3-Eş Değer İnançlar
- Esas amaç ile alt amaçların yer değiştirmesidir.
4- En Az Çaba İlkesi
- Az iş ile çok verim elde etmektir.
- Kısa yoldan sonuca ulaştırır.
5-Dürtü Ayrımları
- Organizma dürtülerinin farkında olduğunda eylemlerini daha amaçlı yapar.
6-Güdülenme
- Algısal vurgulayıcıdır.
