İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR-MEDENİYET
Bu yazımızda İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Kültür-Medeniyet ile ilgili konu anlatımını hazırladık. İslamiyet Öncesi Türk Tarihi konusu ile KPSS Sınavında ortalama olarak 1-2 soru TYT-AYT sınavında ise ortalama 1 soru gelmektedir.İslamiyet Öncesi Türk Tarihi konusunun daha iyi anlaşılması için alt kısımda bulunan linkten test ve doğru yanlış sorularını çözmenizi tavsiye ederiz.
1.Devlet Yönetimi
-Türklerde devlet merkezi ve devletlere göre yönler renklerle ifade edilmiştir.
-Devlet boylar federasyonu şeklinde örgütlenmişlerdir.
-Türklerde bağımsızlık duygusun güçlü olmasında bozkır kültürü ve göçebe yaşam etkili olmuştur.
Hükümdarın Görevleri
-Halkını;
*Savunmak
*Çoğaltmak
*Doyurmak
*Giydirmek
*Toy düzenlemek, mal varlığını dağıtmak
*Boylar ve budunlar arasında uyum ve birliği sağlamak
*Millete hesap vermek
*Ülkeyi töreye göre yönetmek
Padişahın Yetkileri
-Ailenin diğer fertleri ile birlikte ülkeyi yönetme
-Orduya komutanlık etme
-Savaşa ve barışa karar verme
-Kurultayı toplama
-Kanun koyma
Hükümdarlık Sembolleri Hükümdarlık Unvanları
-Otağ (Hükümdar çadırı) – Şan-yü
-Taht (Örgin) -Tan-hu
-Davul – Han
-Bayrak -Hakan
-Yay -Kağan
-Kotuz (Sorguç) -İdikut
-Kemer (Kur) -İl Teber
-Kılıç – Yabgu
-Kama -İlteriş
-Kamçı (Berge) -İlber
-Toy (Şölen) -Erkin
-Tuğ (Sancak) -Külerkin
-Yarlığ (Buyruk)
İkili Teşkilat
-Devletin daha rahat yönetilmesi için doğu-batı şeklinde ikiye ayrılmışlardır.
-Orta Asya Türk devletlerinde Federal yönetimin kanıtıdır.
-Merkez Doğudur. Batıda Kağan’ın kardeşi oturur.
Kut Anlayışı
-Devleti yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılan görüştür.
-Kut, Türk devletlerinde taht kavgalarının yaşanmasına, devletin kısa süre içinde ikiye bölünmesine ve yıkılmasına neden olmuştur.
Kurultay (Toy-Tirnek-Kengeş)
-Devlet işlerinin görüşüldüğü danışma niteliğindeki meclistir.
-Kurultaya kağan başkanlık yapar.Kağan olmadığı zaman vezir veya hatun başkanlık yapardı.
-Üyeleri Hakan, Hatun Boy beyleri, Hanedan Üyeleri , Komutanlar.
-Törelerde değişiklik yapılması kararı alınırdı.
-Para bastırma ve vergi alma kararı alınırdı.
Tanrı Tarafından Türk Hükümdarlarına Verildiğine İnanılan Güçler
-Kut(Siyasi yetki)
-Ülüg-Ülüş (Ekonomik yetki paylaştırma)
– Küç (Güç, askeri yetki)
Devlet Yönetimiyle İlgili Kavramlar
-Ayukı : Hükümet
-Aygucı : Başbakan (Vezir)
-Buyruk : (Bakan)
-Ataman/ İnal : Tigin eğitmeni
-Bitikçi : Katip
-Tamgacı : Mühürdar
-Tarkan : Askeri yönetimden sorumlu, ordu komutanı
-Tudun : Vergi toplamakla görevli memur
-Tigin( Tekin) : Hükümdarın erkek çocuğu
-Tamgacı: Dış siyaset işlerini yürüten kişi
-Şad : Hanedan üyesi ordu komutanı
-Tutuk : Taşradaki askeri vali
-Apa : Saray görevlisi
-Yabgu : Hükümdarın kardeşi
-Kenetçi : Danışman
-Ağılığı : Hazine görevlisi
Ordu
-Ordu millet anlayışı vardır.
-Hazarlar hariç ordular ücretsizdir.
-Türkler savaşlarda ok,yay, süngü, kalkan, mızrak, kılıç gibi savaş aletlerini kullanmışlardır.
-Savaşlarda Turan taktiği uygulamışlardır.
-Mete Han zamanında ordu “Onlu Sisteme” göre düzenlenmiştir.
-Türklerin çevre kültüründen en az etkilendiği alan askerliktir.
DİKKAT !!! Metehan’ın tahta çıktığı tarih Kara Kuvvetleri Komtanlığı’nın kuruluş yıl dönümü olarak günümüzde kullanılır. (M.Ö 209)
Askeri Kavramlar
Sü : Asker
Buğ-Subaşı : Komutan
Yelme : Keşif Seferleri (Akıncı)
Külüğ : Askeri yönetici
DİKKAT !!! Türkler Dünya’yı en çok askerlik alanında etkilemişlerdir.
Hukuk
-Türklerde sosyal ve siyasi hayatı düzenleyen yazısız hukuk kurallarına “Töre” denir.
-Töreler hakanın isteği, Kurultayın kararı ile değişir. Değişmez 4 kural vardır:
1-Könilik (Adalet) 2- Uzluk (İyilik) 3- Tüzlük (Eşitlik) 4- İnsan
-Hapis cezaları 10 günü geçmez.Sebebi ise göçebe yaşamdan dolayı.
DİKKAT !!! Devlet ile vatandaşın karşılıklı görevlerini bildiren yazısız sözleşmeye “Tüz” denir.
Din ve İnanış
-Türklerin tarih boyunca inandığı dinler;
-Göktanrı – Şamanizm – Hristiyanlık – Şamanizm – Budizm – Musevilik – Maniheşizm -İSLAMİYET
-İnanç kültürleri , Atalar kültü, Doğalar kültü, Totenizm
Türklerde Dini Kavram
-Ongun : Kutsal hayvan
-Kurgan : Mezar
-Şaman (kam,baksı ) : Din adamı
-Tamu : Cehennem
-Balbal : Mezar taşı
-Uçmağ : Cennet
-Yuğ : Cenaze, ölü gömme töreni
Türklerde Ahiret İnancının Kanıtları
-Ölülerin eşyalarıyla birlikte gömülmesi
-Mezarların oda şeklinde olması
-Cennet ve cehennem inancı
-Ölülerin mumyalanması
-Mezarların başına balbal dikilmesi
Sosyal ve İktisadı Hayat
-Türk toplumunda en küçük birim ailedir.(oğuş). Aileler birleşerek urug (soy) , uruglar birleşerek boy (aşiret), boylar birleşerek budun (millet) , budunlar birleşerek il (devlet) meydana getirir.
-Dini ve milli bayramlarda şölenler yapılırdı. (Toy ve Nevruz şölenleri)
-Halk eğlencelerine şölen denir.
-Halkın kaldığı çadırlara“yurt” denir.
Yazı, Dil ve Edebiyat
Tarih Boyunca Türklerin Kullandığı Başlıca Alfabeler
-Orhun – Uygur – Sogd – İbrani – Arap – Kiril -Latin
-Uygurların kağıt ve matbaayı kullanmaları , çok sayıda kitap basmalarını ve hukuki belgeler hazırlanmalarını sağlamıştır.
Yazılı Edebiyat Ürünleri
*Göktürkler – Orhun Yazıtları
*Uygur – Karabalasagun Kitabeleri , Sine Uşi Kitabeleri , Suçi Kitabeleri, Sevrey Yazıtları
*Kırgız – Yenisey Yazıtları
Sözlü Edebiyat Ürünleri
– Sav (Atasözü)
-Sagu (Ağıt)
-Koşuk (şiir)
-Destan
Başlıca Türk Destanları
-İskit- Alp Er Tunga ve Şu Destanı
-Hun- Oğuz Kağan Destanı
-Kök Türk – Ergenekon, Bozkurt Destanı
-Uygur – Göç ve Türeyiş Destanı
-Kırgız – Manas Destanı
-Oğuz – Dede Korkut Hikayeleri
Yenisey Kitabeleri
-Bilinen en eski Türk Kitabesidir.
-Kırgızlara aittir.
Karabalasagun Yazıtı
-Uygurlara aittir.
-Türkçe, Soğolca ve Çince yazılmıştır.
-Uygurların Maniheizm’e geçişini anlatır..
DİKKAT !!! Göktürk alfabesini; Kök Türkler, Peçenekler, Hazarlar, Bulgarlar, Kırgızlar kullanmışlardır.
DİKKAT !!! Uygur alfabesini ; Uygurlar, Moğollar ve Karahanlılar kullanmışlardır.
Türklerin Kullandıkları Takvimler
-12 Hayvanlı Türk Takvimi
-Celali Takvimi
-Rumi Takvimi
-Miladi Takvim
-Hicri Takvim
Türklerin Dünya’ya Etkileri
-Konserve yapımı
-Üzengi yapımı
-Savaş taktikleri
-Onlu Sistem
-Ceket, pantolon, çizme giyimi
Sanat Dalları
-Dokumacılık -Çadırcılık – Kilim ve Halıcılık – Minyatür – Heykel – Madencilik – Resim -Ahşap İşlemeciliği – Duvar Resmi (Fresko)
İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ KONU ANLATIMI İÇİ TIKLAYINIZ.
