KLASİK KOŞULLANMA İLKELERİ
Bu yazımızda Eğitim Bilimleri içerisinde bulunan Öğrenme Psikolojisi dersi içerisinde yer alan Öğrenme Psikolojisi Klasik Koşullanma İlkelerinden bahsedeceğiz. KPSS’ de Öğrenme Psikolojisinden 12 soru çıkmaktadır. Öğrenme Psikolojisi uzun bir ders olduğu için konular parçalar halinde yüklenecektir. Bilgi Ağacım ailesi olarak sınavınız da başarılar dileriz.
1-Bitişiklik – Yapışıklık
-Nötr uyarıcı ve koşulsuz uyarıcının zaman ve mekan olarak eşleşmesi durumudur.
Örnek;
-Zil + Et —> İdeal zaman aralığı 0,5- 30 saniye aralığı
2-Bitişiklik Türleri
*İze / İzli Koşullanma
-Zil çalınıp bitirildikten sonra et verilirse koşullanma olur ancak az olur.
*Gecikmeli koşullanma
-Zil çalmaya devam ederken et verilir. En ükek düzeyde koşullanma gerçekleşir.
*Eş Zamanlı Koşullanma
-Zil çalmaya başlandığı an et verilir. Koşullanma gerçekleşmez.
*Geçici Koşullanma (Temporal Koşullanma)
-Zil çalınmaz. Et verilme işlemi süreye bağlı olarak verilir. 10 dakika da bir et verildiği düşünülürse bir süre sonra hayvan süreye koşullanacaktır ve 10 dakika da bir et gelmese de salya üretimi gerçekleşecektir.
-Vücudumuzun biyolojik saati gibi düşünbiliriz.
*Tersine Koşullanma
-Önce et verilir sonra zil çalınır ancak koşullanma Pavlov’a göre bu şekilde gerçekleşmez.
3-Pekiştireç
-Davranışı pekiştiren, güçlendiren her şey klasik koşullanmaya göre pekiştireç görevi görür.
-Klasik koşullanma da pekiştireç koşulsuz uyarıcıdır.
-Koşulsuz uyarıcılar her zaman tepkiden önce gelir.
4-Kendiliğinden Geri Gelme
-Koşulsuz Uyarıcı – Pekiştireç ortamda yokken bile koşullu uyarıcılara gösterilen tepkinin yeniden gelmesine denir.
5-Sönme
-Pekiştireç ortamdan çıktığında veya koşullu uyarıcı tek başına verildiğinde koşullu uyarıcıya gösterilen tepkinin azalması ya da zamanla ortadan kalkması durumuna sönme denir.
6-Alışma
-Pekiştireç ortamda olduğu halde, pekiştirece gösterilen tepkinin azalması durumuna alışma denir.
-Tepki tamamen kaybolmaz. Sadece azalır.
-Alışma fizyolojik bir durumdur ve doğuştan gelir.
7-Gölgeleme
-İki uyarıcı aynı anda geldiğinde baskın olan uyarıcının diğerinden daha fazla tepki görmesi durumudur.
-Diğer uyarıcı fark edilmez.
8-Engelleme
-Bir uyarıcıya koşullandıktan sonra ardından gelen diğer uyarıcılara koşullanamamaktadır.
9-Ayırt Etme
-Farklı uyarıcılara farklı tepkiler vermektir.
10-Duyarlılaşma
-Bir konuda aşırı hassasiyet gösterilmesi durumuna denir.
11-Duyarsızlaşma
-Bir duruma karşı psikolojik ya da duygusal olarak tepki vermemeye başlama durumuna denir.
12-Uyarıcı Genellemesi
-Benzer uyarıcılara aynı tepkinin verilmesi durumuna denir.
Örnek
Zil sesi —> Salya tepkisi
Telefon zili sesi —-> Salya tepkisi
13- Öğrenilmiş Çaresizlik
-Geçmişte yaşanan olumsuz deneyimin geleceğe yansıması durumudur.
-Daha önce çok denedim olmadı, yine olmayacak düşüncesidir.
-İnsanlarda ve hayvanlarda görülür.
-Temelinde “yaşantı” vardır.
-Kişiyi pasif ve çabasız kılar.
Örnek
LYS’de matematik yapamamıştım, KPSS’de de matematiği yapamam.
14-Kendini Gerçekleştiren Kehanet
-Sadece insanlarda görülür.
-Yaşantı yoktur.
-Düşünce de var olur.
-Düşüncede ortaya çıkan kurgunun gerçek olmasıdır.
-Olumlu ya da olumsuz da olabilir.
15-Öğrenilmiş Güçlülük
-Öğrenilmiş çaresizliğin tam zıttıdır.
-Bireyin yaşadığı zorluklar karşısında yılmadan, öncekinden daha güçlü şekilde isteklerini ortaya koymasıdır.
16-Garcia Etkisi / Olumsuz Tat Koşullanması / Tat Tiksintisi
-Garcia tarafından ortaya atılan bir kuramdır.
-Organizma bir durumda yaşam tehdidi ile karşılaştığında kendisi korumaya alır.
17-Ön Koşullanma (Duyusal Ön Koşullanma)
-İki uyarıcı sürekli yan yana olursa, uyarıcılardan birine gösterilen tepkinin diğer uyarıcıya otomatik olarak gösterilmesidir.
Örnek
Okul bahçesinde sürekli birlikte dolaşan iki kız arkadaştan biri ile kavga eden kişi, kavga etmediği kıza karşı da gıcıklık hisseder. Sebebi ise kavga ettiği kızın yanında sürekli onu görüyor olmasıdır. Yani ön koşullanmadır.
18-Üst Düzey Koşullanma (Dereceli Koşullanma / 2.Derece Koşullanma)
-Uyarıcılara tek tek koşullanma vardır.
-Önce nötr uyarıcıya koşullanılır.
-Sonra koşullu uyarıcının önüne eklenen başka bir nötr uyarıcıya koşullanma ortaya çıkar.
-Uyarıcıların birbirine benzer olması gerekmez.
