YARGI
Bu yazımızda Yargı konu anlatımını hazırladık. Yargı konusu ile ilgili KPSS sınavında her yıl ortalama olarak 1-2 soru gelmektedir. Dolayısıyla Anayasa kısmında Yargı konusu oldukça önemli bir konudur. Yargı ile ilgili test sorularını da çözmenizi tavsiye ederiz.
Yargı; Yetkisi Türk milleti adına ” Bağımsız ve tarafsız mahkemelere” aittir.
Tarafsız ibaresi 2017 anayasa değişikliği ile eklenmiştir.
Mahkemelerin kurulup kaldırılması “Kanun” ile olur.
Hakimlik ve savcılık teminatı;
** Azledilemezler
** Kendileri istemedikçe anayasada belirtilen yaştan (65) önce azledilemezler.
Türk Yargı Sistemi
Anayasa Yargısı
İdari Yargı
Adli Yargı
Uyuşmazlık Yargısı
Anayasa Yargısı
Meclisin yargı kolu
Anayasa Mahkemesi —> Yüksek Mahkeme
İdare Yargı
İlk Derece Mahkemesi
İdare Mahkemesi
Vergi Mahkemesi
İkinci Derece Mahkemesi
Bölge İdare Mahkemesi
Adli Yargı
İlk Derece Mahkemesi
Hukuk Mahkemesi
Asliye hukuk
Sulh Hukuk
Ceza mahkemesi
Asliye Ceza Mahkemesi
Ağır Ceza Mahkemesi
Yüksek Mahkeme
Yargıtay
Uyuşmazlık Mahkemesi
Uyuşmazlık Mahkemesi
UYARI!!!!!
2017 Anayasa Değişikliği ile ASKERİ YARGI KALDIRILDI!!
Yüksek Mahkemeler
1- Anayasa Mahkemesi
15 Üyeden oluşur. (2017 Anayasa Değişikliği)
12 üyeyi Cumhurbaşkanı seçer.
3 üyeyi TBMM seçer.
2- Yargıtay
Hakimler ve Savcılar Kurulu üyelerin tamamını seçer.
Adli Yargının temyiz merkezi
Görev süresi 12 yıldır.
3- Danıştay
Üyelerini ; Cumhurbaşkanı ve Hakimler ve Savcılar Kurulu seçer.
İdari Yargının temyiz merkezidir.
4- Uyuşmazlık Mahkemesi
Başkanını Anayasa Mahkemesi üyeleri kendi aralarından seçer.
UYARI !!!!!
Sayıştay ve Hakimler ve Savcılar Kurulu YÜKSEK MAHKEME DEĞİLDİR!
ANAYASA MAHKEMESİ
15 ÜYESİ VARDIR.
12 üyeyi Cumhurbaşkanı,
3 üyeyi TBMM seçer.
Cumhurbaşkanı ; 3 üyeyi Yargıtay , 2 üyeyi Danıştay genel kurullarından kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterilen üçer aday içinden,
En az 2’si hukukçu olmak üzere 3 üyeyi Yüksek Öğretim Kurumlarının kendi üyesi olmayan ve Yüksek Öğretim Kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından gösterilen üçer aday içinden,
4 üyeyi üst kademe yöneticiler, serbest avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar ile en az 5 yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer.
TBMM; 2 üyeyi Sayıştay Genel Kuruunun kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterilen üçer aday içinden seçer.
1 üyeyi baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden seçerler.
Üye Seçilmek İçin Bulunması Gereken Şartlar
45 yaşını doldurmuş olmak
Avukatların en az 20 yıl fiilen avukatlık yapmış olması
Anayasa Mahkemesi raportörlerinin en az 5 yıl raportörlük yapmış olması
Öğretim üyelerinin prof ya da doçent unvanı kazanmış olması
Birinci sınıf hakim ve savcıların adaylık dahil en az 20 yıl çalışmış olması
Başkan ve Başvekilleri
Üyeler kendi aralarından gizli oyla 4 yıllığına başkan ve vekilini seçer. Süresi bitenler yeniden seçilebilir.
Üyelerin Görev Süresi
Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl görev yapar. (2010 yılı değişikliği)
Tekrar üye seçilemez.
Üyeler 65 yaşını doldurunca emekliye ayrılır.
Üyeler resmi ya da özel başka görev alamaz.
Çalışma Esasları
İç tüzükle düzenlenir.
Genel kurul ve iki bölümden oluşur.
Genel Kurul en az 10 üye katılımı ile toplanır. (2017 Anayasa Değişikliği)
Bölümler ise en az 4 üye katılımı ile toplanır.
Kararlar kurala göre salt çoğunluğu alınır.
Bazı konularda 2/3 çoğunluğu aranır. Bunlar;
Anayasa değişikliği iptali
Siyasi partilerin kapatılması
Siyasi partilerin devlet yardımlarından yoksun bırakılması
Genel Kurul
İptal ve itiraz davaları
Siyasi parti ilişkin başvurular
Yüce Divan sıfatıyla yargılama yapar.
Yüce Divan sıfatıyla baktığı davalar duruşma ile diğerleri dosya üzerindedir.
Şekil bozukluğuna dayalı iptal davaları öncelikli görüşülür.
İki Bölüm
2010 yılında kuruldu.
Bireysel başvurulara bakar.
Genelde dosya üzerinde inceleme yapılır. Ancak isterse hakim/savcı bireysel dinleyip duruşma yapabilir.
Görevleri
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması karalarına karşı yapılan başvurulara bakar.
Milletvekilinin düşürülmesi karalarına karşı yapılan başvurulara bakar.
Siyasi partilerin kapatılması davalarına bakar.
Siyasi partilerin mali denetimini yapmak (Sayıştay ile yardımı)
Uyuşmazlık Mahkemesine başkan seçmek.
Bireysel başvuruları karara bağlamak.
Kanun, KHK ve TBMM İç Tüzüğünün şekil ve esas bakımından, Anayasa değişikliklerinin de yalnızca şekil bakımından anayasaya uygunluğunu denetlemek
Yüce Divan sıfatı ile yargılama yapmak
UYARI !!!!!
İç Tüzük, Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenir.
Yüce Divanda Yargılananlar
Cumhurbaşkanı
Bakanlar Kurulu üyeleri
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay başkan üye ve başsavcıları.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cunhuriyet Başsavcı vekili
Hakimler ve Savcılar Kurulu üyeleri
Sayıştay Başkan ve Üyeleri
Adalet Bakanlığı Müsteşarlığı
2010’da eklenenler; TBMM Başkanı , Genel Kurmay Başkanı , Kara , Hava , Deniz Kuvvetleri Komutanları,
2017 Anayasa Değişikliği ; Jandarma Genel Komutanlığı çıkarılmıştır.
DİKKAT!!!!!
AYİM ve Askeri Yargıtay kaldırıldığı için otomatik olarak Yüce Divan’dan çıkmıştır.
DİKKAT!!!!!
Yüce Divan yargılamasına karşın 1 defalığına mahsus yeniden inceleme başvurusu yapılabilir.
Anayasaya Uygunluk Denetimi
1- Soyut Norm Denetimi (İptal Davası)
2 ayrılır denetimler
a) Şekil Bakımından Denetim
Kanun, KHK , TBMM İç Tüzüğü
Anayasa değişiklikleri.
b) Esas Bakımından Denetim
Kanun, KHK , TBMM İç Tüzüğü
Anayasa Mahkemesi İptal Davası Açmaya Yetkili Kişiler
Cumhurbaşkanı,
en az 110 mv
İktidar partisi meclis grubu
Ana muhalefet partisi meclis grubu
UYARI !!!!!
Kanun ve Anayasa değişiklikleri şekil bakımından denetim iptali yalnızca; Cumhurbaşkanı , 110 mv açabilir.
Dava 10 gün içinde açılmalıdır.
UYARI !!!!!
Kanunların esas bakan denetim iptali davası ,
KHK ve TBMM iç Tüzük şekil esas bakımından iptali davası açabilmek için Cumhurbaşkanı , 110 mv. İktidar meclis grubu ve Ana muhalefet meclis grubu, 60 gün içinde dava açabilir.
Somut Norm Denetimi (İtiraz Yolu )
Kanun ya da KHK denetimi yapabilir.
Somut Norm Denetimi için;
1-Dava olmalı
2-Mahkeme – hakim olmalı
3-Anayasaya aykırılık iddiası olmalı
4- Davaya bakmakta olan hakim itiraz edebilir.
İtiraz için Anayasa Mahkemesine gider 5 ay içinde karar açıklanır. Eğer açıklanmazsa kanunda yer alan maddeye göre sorun çözümlenir.
Eğer 5 ay sonra RED gelirse, red geldiği tarihten itibaren 10 yıl geçmedikçe aynı kanuna başka bir hakim anayasaya aykırılığı ile ilgili itiraz edemez.
Anayasa Mahkemesi Tarafından Denetlenemeyen Normlar
OHAL ve Sıkıyönetim KHK ları
Milletler Arası Anlaşmalar
İnkılap Kanunları
Parlamento Kararları (TBMM İç Tüzüğü , Yasama Dokunulmazlığı Kaldırılması, Milletvekilliği Düşürülmesi İSTİSNADIR.)
Yargı Yolu Kapalı İşlemler
Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler
Silahlı Kuvvetler Mensuplarına verilen disiplin cezaları
Yüksek hakem kurulu kararları
YSK Kararları
Kamu görevlileri hakem kurulu kararları
Sayıştay Kararları
Tahkim kurulu kararları
Hakimler ve Savcılar Kurulunun meslekten çıkarma cezası dışındaki kararları
Y.A.Ş ‘nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeni ile emekliye ayırma işlemleri
Anayasa Mahkemesi Karalarının Özellikleri
Kesindir.
Bağlayıcıdır.
İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
Resmi gazetede yayımlanır.
En çok 1 yıllığına ertelenebilir.
Hakimler ve Savcılar Kurulu (2017 Anayasa Değişikliği)
13 üyesi vardır. (2017 Anayasa Değişikliği)
4 üyesi Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.
7 üyesi TBMM tarafından seçilir.
Adalet bakanı –> Doğal Başkan
Adalet Bakanı Müsteşarı –> Doğal üye
Üyeler 4 yıllığına seçilir.
Aynı üye tekrar seçilebilir.
Cumhurbaşkanı;
3 üyeyi birinci sınıf adli yargı hakim ve savcıları arasından
1 üyeyi birinci sınıf idari yargı hakim ve savcıları arasından seçer.
TBMM
3 üyeyi Yargıtay
1 üyeyi Danıştay
3 üyeyi nitelikleri kanunda belirtilen yüksek öğretim kurumlarının hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ve avukatlar arasından seçer.
Üyelerin görev süresi 4 yıldır. Süresi biten tekrar seçilebilir.
Kurul üyeliği seçimi üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 30 gün içinde yapılır. Seçilen üyelerin görev süreleri dolmadan üyeliğin boşalması durumunda boşalmayı takip 30 gün içinde üye seçimi yapılır. (2017 Anayasa değişikliği )
Kurulun yönetimi ve temsili Kurul Başkanına aittir. Kurul Başkanı, daire çalışmalarına katılamaz.
Kurulun daire sayııs 2’ye düşürüldü. (2017 Anayasa Değişikliği)
Kurula bağlı Genel Sekreterlik kurulur.
Hakim ve Savcılar özlük işi bakımından HSK, İdari görevleri bakımından Adalet Bakanlığına bağlıdır.
Sayıştay
İnceleme ve denetlemeleri TBMM Genel Kurulu adına yapar.
Başkan ve üyeleri TBMM tarafından seçilir.
Merkezi yönetim bütçesi kapsamındaki kamu idareleri TBMM adına denetler.
Sayıştay kararları kesindir.
